॥ भक्तश्रेष्ठ संत नामदेव ॥
पंजाबात विठ्ठलभक्ती रुजवणारे नामदेव महाराज हे संतपुरुषांमधले फार मोठे आश्‍चर्य होते. श्रीविठ्ठलाच्या जोडीला रामनामाचे महत्त्वही महाराजांनी आपल्या हिंदी अभंगांमधून सहजपणे ओवले.
भक्तशिरोमणी संत नामदेव महाराज हे नामवेदाचे साक्षात प्रकट रूप होते. मराठी भाषेतील ते पहिले चरित्रकार होते. ज्ञानदेवांचे समकालीन असणार्‍या नामदेवांनी ज्ञानदेवांचे चरित्र दोनशे पंचवीस अभंगांतून फुलातल्या गंधासारखे उलगडले, म्हणून ज्ञानदेवांचे अलौकिक आयुष्य ज्ञात झाले. ज्ञानदेवादी चारही भावंडांच्या समाधीचे वर्णन नामदेव महाराजांनी केले आणि या लोकोत्तर भावंडांचे आयुष्य किती विलक्षण होते हे केवळ नामदेव महाराजांमुळे कळले. नामदेवांनी आत्मपर अभंगातून आपल्या प्रदीर्घ आयुष्याचा पट उलगडला. पांडुरंगाला प्रत्यक्ष घास भरवणारे नामदेव महाराज हे भक्ती क्षेत्रातील अलौकिक कोडे होते. भागवत धर्माची पताका गंगा आणि सिंधूच्या प्रदेशात फडकवत ठेवणारे नामदेव महाराज पंजाबी आणि शीख समाजाच्या गळ्यातले ताईत झाले. कारण त्यांनी हिंदी भाषेत अभंग लिहिले. हिंदी भाषेत अभंग लिहिणारे ते पहिले मराठी संत होते. पंजाबी लोकांच्या हृदयगाभार्‍यात श्रीविठ्ठलाचे चरण उमटवणारे नामदेव महाराज म्हणजे आश्चर्यालाच आश्‍चर्य वाटावे असे लोकोत्तर संत होते.
श्रीविठ्ठलाच्या सगुण भक्तीत आयुष्यभर रममाण झालेल्या नामदेव महाराजांचा कालखंड आहे १२७०-१३५०. नामदेवांचा जन्म कार्तिक शुद्ध एकादशी शके ११९२ म्हणजेच २६ ऑक्टोबर १२७० रोजी झाला आणि आषाढ त्रयोदशी शके १२७२ म्हणजेच ३ जुलै १३५० मध्ये पंढरपुरात समाधीस्थ झाले. नामदेव महाराज म्हणतात,
मरोनि जन्मावें पंढरीचें पारी ।
व्हावें महाद्वारीं कृमिकीटक ॥
संतचरणरज लागे येतां जातां ।
नामा म्हणे आतां हेचि व्हावे ॥
नामदेव महाराजांच्या मनातला हा विचार त्यांच्या सर्वच भक्तांनी त्यांच्या अस्थी राऊळाच्या महाद्वाराशी पुरून तिथेच ‘पायरी’रूपाने महाराजांची समाधी चिरंतन केली. विठ्ठल मंदिराच्या महाद्वारी ‘नामदेवांची पायरी’ आजही वारकरी मंडळी अत्यंत आदराने आणि भक्तिप्रेमाने पुजतात. ऐंशी वर्षांचे प्रदीर्घ आयुष्य महाराजांना लाभले.
नामप्रेमाचा जिव्हाळा हाच विठ्ठलभक्तीचा गाभा आहे. ‘एका नामे हरिजोडे’ ही महाराजांची भूमिका होती. नाम हेच कर्म आहे आणि नाम हेच ब्रह्म आहे हे नामदेव महाराजांचे सर्वांना स्वानुभवाधिष्ठित सांगणे होते. वारकरी संप्रदायाचा श्रीविठ्ठलभक्तीचा प्रसार नामदेव महाराजांनी अथकपणे केला. उत्तरेच्या दिशेने झेपावलेले नामदेव हे खरे तर भक्तिविश्‍वातले फार मोठे कोडे होते. आपल्या आयुष्यातली शेवटची वीस वर्षे नामदेव महाराजांनी उत्तरेकडील पंजाबात काढली आणि विठ्ठलभक्तीच्या सतारी हिंदी अभंगातून झंकारत ठेवल्या. नामदेव गाथेत महाराजांच्या दोनशे तीस हिंदी अभंगांचा समावेश केलेला आहे. शिखांच्या आदिग्रंथात म्हणजेच ‘गुरुग्रंथसाहेबा’त एकसष्ट अभंग समाविष्ट करण्यात आले आहेत. त्यासंबंधीची तपशीलवार माहिती गुरुमुखीत प्रसिद्ध झालेल्या पुरणदासकृत ‘जनमसाखी’त पाहायला मिळते. ग्रंथसाहेबातील हे एकसष्ट अभंग ‘संत नामदेव की गुरुबानी’ म्हणून प्रसिद्ध तर आहेच, परंतु त्याहून महत्त्वाचे म्हणजे शीख धर्मीयांच्या नित्य पठणात ही पदे आहेत. शिखांच्या अंत:करणात नामदेवांविषयी विलक्षण आदर आहे. पंजाबमधील घुमान गावी नामदेव महाराजांचे मंदिर जे आहे ते पंजाबी आणि शिखांच्या नामदेवप्रेमाचे मूर्त साकार रूप आहे. मुसलमानांचे आक्रमण झालेले असताना शेकडो कोस दूर असणार्‍या पंजाबात वयाच्या साठीनंतर नामदेव महाराज गेले कसे? हेच सर्वात मोठे आश्‍चर्य आहे. विशेष म्हणजे उत्तरेकडील भाषा वेगळी, संस्कृती वेगळी. परंतु महाराजांनी ती आत्मसात केली. हिंदी भाषेवर वर्चस्व मिळवून अभंगरचना हिंदीमधून केली. त्याचा प्रभाव एवढा जबरदस्त झाला की, पंजाबी संस्कृतीने महाराजांची ‘मुखबानी’ आपल्या हृदयात नंदादीपासारखी शांत तेवत ठेवली. संत कबीराने महाराजांविषयी म्हटले की,
दख्खन म्याने नामा दरजी उनोका बंदा विठ्ठल है।
और सेवा कछु नहि जाने अंदर बाहर केशव है ॥
तेराव्या - चौदाव्या शतकात दळणवळणाची कोणतीही साधने उपलब्ध नसताना नामदेव महाराज चालत चालत उत्तरेकडे गेले ती खांद्यावर विठ्ठलभक्तीची पताका घेऊनच. भक्तिप्रसादाचे कार्य करताना विठ्ठलाच्या नामात महाराज तर आपले संपूर्ण अस्तित्व पार विसरूनच गेले होते. पंजाबात विठ्ठलभक्ती रुजवणारे नामदेव महाराज हे संतपुरुषांमधले फार मोठे आश्‍चर्य होते. श्रीविठ्ठलाच्या जोडीला रामनामाचे महत्त्वही महाराजांनी आपल्या हिंदी अभंगांमधून सहजपणे ओवले. आपले सद्गुरू श्री विसोबा खेचर यांच्याकडून नामदेव महाराजांना अद्वैतबोधाची दीक्षा मिळाली आणि महाराजांच्या आयुष्याला सर्वांभूती श्रीविठ्ठल दर्शनाचे अप्रतिम वळण मिळाले. ज्ञानदेवांच्या सहवासात तर ज्ञानोत्तर भक्तीची अपूर्व अमृतचव महाराजांनी प्रत्यक्ष चाखली. त्याचा परिणाम म्हणजे महाराज म्हणू लागले-
घालीन लोटांगण वंदीन चरण,
डोळ्यांनी पाहीन रूप तुझे ।
प्रेमे आलिंगीन आनंदें पुजीन,
भावे ओवाळीन म्हणे नामा ॥
ऐंशी वर्षांचे प्रदीर्घ आयुष्य लाभलेल्या नामदेव महाराजांनी विठ्ठलनामाची शाश्वत सुगंध लाभलेली अमृतफुले आयुष्यभर पांडुरंगावर उधळली आणि आषाढ वद्य त्रयोदशी, शके १२७२ या दिवशी पंढरपुरातल्या विठ्ठल राऊळाच्या महाद्वाराशीच विठुरायाच्या गजरात आपला शेवटचा भारलेला श्वास सोडला.
- वामन देशपांडे
_____________________________________________________
English Translation-
(Please read the important instructions which are at the bottom before reading the translation.)
Saint Namdev
Namdev Maharaj, who had created Vitthal Bhakti in Punjab, was very surprised among the saints. Maharaj easily switched through his Hindi Abhangas with the importance of Ramnama in addition to Shri Viththal.
Saint Namdev Maharaj is a manifestation of Namdev. He was the first biographer in Marathi language. Namdev, who was contemporary of Gyanadeva, reflected the character of Gyanadeva as a giant flower filled with two hundred and twenty-five ancestors, so that the extraordinary life of the goddess became known. Namdev Maharaj has described the samadhi of all four siblings of Dnyaneshwati and how wonderful the life of these ex-siblings was only due to Namdev Maharaj. Namdeo exposed his longevity in his long life from the Abhanga Abhiyan. Namdev Maharaj, who is directly feeding Panduranga, is a supernatural puzzle in the Bhakti field. Namdev Maharaj, who kept the bearers of Bhagwat Dharma, fluttering in the Ganges and Sindh region, became famous in Punjabi and Sikh society. Because he wrote Abhanga in Hindi language. He was the first Marathi saint to write Abhang in Hindi language. Namdev Maharaj, who took the steps of Shri Vithalatha in the heart of the Punjabi people, was an extraordinary saint who would be surprised at all.
There is an era of Namdev Maharaj, who has been living throughout the life of Lord Vishvatha in Srivasta 1270-1350. Namdev's birth took place in Kartik Pure Ekadashi at 1192 (26 October 1270) and Ashad III was in Shabad 1272 (3 July 1350) at Pandharpur Samadhi.
The idea of Namdev Maharaj in the heart of all his devotees ended with the meditation of Rauta at the place of his Raven and thereafter he established the Samadhi of Shri Maharaj. Warkaris are worshiped with great respect and devotion even today by Mahadwari 'Namdev's step' of Vitthal Mandir. Maharaja got the longest life of eighty years.
This is the core of Vitthalbhakti. Maharaj had a role in 'Namo Harizode'. Namdeo is the karmas and Namdev Maharaj had to tell all the Swanbhavadhithhitti that name is Brahma. Namdev Maharaj's reluctance to promote Vrakshi Bhakti of Warkari Sampradaya was done by Shri. Namdev Maharaj. The Namdev, which was directed towards the north, was a very big puzzle of devotion. Namdev Maharaj took out the last twenty years of his life in Punjab and kept zombies from Vitthalbhakti's Satali Hindi linguaire. Two hundred and thirty Hindi folk songs of Namdeo Gatheet Maharaj have been included. In Sikh texts, ie, 'Guru Granthasaheb', the entire Universe has been included. Detailed information about it can be seen in the 'Janamakakhi', a purandasized 'Gurmukhi' published by Gurukhat. The whole unbroken book of texts is known as Sant Namdev Ki Gurubani, but more importantly, there are these posts in the regular recitations of Sikh devotees. The hearts of Sikhs have great respect for Namdev. The temple of Namdev Maharaj in Ghuman village in Punjab is a tangible form of Punjabi and Sikh naamdevaprama. How did Namdev Mahārāj go to the state of Punjab, where hundreds of Muslims were attacked? That's the biggest surprise. In particular, the North is different from the North, the culture is different. But Maharaj realized that. Abhangranchana made Hindi from Hindi domination. Its effect became so tremendous that, by Punjabi culture, Mahārāj's 'face-to-mouth' kept calm in his heart like Nandagi. Saint Kabir said about Maharaj,
Namaha Dargi is the Unka Banda Vitthal by the Deccan.
And if the service is not turtle, it is outside Keshav.
Thirteenth-14th Century, when there was no communication facilities available, Namdev Maharaj walked towards the north, walking towards the north, on the shoulder, with the sign of Vitthal Bhakti. During the work of devotion, Lord Vitthal's name had forgotten his entire existence. Namdev Maharaj, who had built Vitthalbhaksha in Punjab, was a great surprise among saints. Maharaj easily switched through his Hindi Abhangas with the importance of Ramnama in addition to Shri Viththal. Namdev Maharaj got his initiation from Shri Vishoba Khetar from Advaita Boda, and found a wonderful turn of Shri Vithal Darshan of Sankhaghati in the life of Maharaj. In the company of Gyanadeva, the immortal Amrutchava of Gyanvata Devotion came out directly to Shri Maharaj. As a result, they started saying,
Namdev Maharaj, who had a long life of eighty years, received the eternal fragrance of VitthalNaam, washed away his last breath, and breathed his last breath in Vishnu's Gaya with the Mahatma of Vitthal Raula at Pandharpur in Shandh 1272 on Ashadh Vadhi Triodashi, Shake 1272.
- Vaman Deshpande
(Important Notice- We are trying to improve translations in English. If there are any suggestions, mistakes, changes, please send us an email to oacnagar@gmail.com This is not intended to hurt anyone's feelings.)
(महत्वपूर्ण सूचना - आम्ही इंग्रजीत भाषांतर सुधारण्याचे प्रयत्न करत आहोत. काही सूचना, चुका, बदल असतील तर आम्हाला oacnagar@gmail.com या इमेल वर पाठवाव्यात. यामागे कुणाच्याही भावना दुखावण्याचा हेतू नाही.)
टिप्पणी पोस्ट करा